Nieuw boek: Goed bestuur voor iedereen

Op 27 maart is het zo ver: dan vind de boekpresentatie plaats van mijn nieuwe boek ‘Goed bestuur voor iedereen: naar maatschappelijk verantwoord bestuur en toezicht.’ Informatie over die bijeenkomst op de site van NIVOZ, waar de boekpresentatie plaats zal vinden. Ik ben erg blij met deze mijlpaal en wil uitleggen waarom.

De afgelopen jaren heb ik gewerkt aan het op papier zetten van mijn benadering van goed bestuur en toezicht. Gedachten daarover begonnen al snel nadat ik in 2008 mijn eerste conferentie van Govern for Impact bijwoonde, en in 2010 de Policy Governance Academy van John en Miriam Carver volgde. Het bleek moeilijker dan gedacht. De Policy Governance-principes zijn op zich vrij simpel, maar wel nogal Angelsaksisch georiënteerd, wat af en toe botst met de Nederlandse, meer Rijnlandse cultuur. Daarover schreef ik in 2012 dit artikel voor de toenmalige Meso Focus serie.

In plaats van een eigen boek te schrijven, begon ik (samen met Helmie van Ravestein) met de vertaling van een boek van Policy Governance-mentor en vriendin Caroline Oliver, helaas te vroeg overleden. Die vertaling (Aan de slag met Policy Governance) verscheen in 2016. Door de jaren heen heb ik dat boek gebruikt als leidraad voor mijn advieswerk. En door dat advieswerk (bij inmiddels meer dan 200 besturen en raden van toezicht, ik ben gestopt met tellen) ontwikkelde ik een eigen benadering. Nog steeds grotendeels gebaseerd op de Policy Governance-principes, maar met een eigen accent.

Mijn ervaringen bij het helpen opstellen van de ISO 37000:2021 Guidance on governance of organizations waren een volgende stap, om een meer toegankelijke en minder modelmatige benadering te vinden. Ik ontdekte dat het niet zozeer om het opleggen van een structuur of vaste werkwijze gaat, maar om een kwaliteitscyclus die je implementeert. Geen enkel bestuur of intern toezicht-orgaan is perfect, of zal ooit perfect worden. Wat je nodig hebt, is een gezamenlijke taal, enkele waarneembare, toetsbare kenmerken en vooral een systematische cyclus om in interactie met de organisatie en de omgeving het bestuur en toezicht steeds beter in te richten en te laten werken.

In mijn advieswerk heb ik in direct contact met bestuurders en toezichthouders de afgelopen jaren die taal, en de toetsbare kenmerken verfijnd. Het is nog niet af, er blijft zeker nog wat aan te verbeteren. Maar ik ben tevreden met de zes principes die ik nu onderscheid aan goed bestuur en toezicht die ik heb geformuleerd in dit boek:

• Principe 1: Bestuur en toezicht vervullen hun taak namens specifieke groepen belanghebbenden
• Principe 2: Het intern toezicht is zowel divers van samenstelling als eenduidig in zijn communicatie
• Principe 3: Het intern toezicht hanteert zorgvuldig geformuleerde ijkpunten voor zowel resultaten als kaders 
• Principe 4: Bestuur en toezicht versterken elkaar in hun wederzijdse rollen
• Principe 5: Maatschappelijke verantwoording is een doorgaande dialoog
• Principe 6: Het intern toezicht ontwikkelt en verbetert zich continu en systematisch

Meer over die zes principes in dit blog op Substack. Wie bekend is met Policy Governance, zal de tien principes erin herkennen. En voor anderen biedt het hopelijk een nieuw, helder houvast in waar je als bestuur en vooral intern toezicht op moet letten, om goed, maatschappelijk verantwoord bezig te zijn. Want daar hebben we een vraagstuk met zijn allen. Omdat we de laatste decennia zo sterk gevormd zijn door het jargon van het ‘marktdenken’, blijkt het erg moeilijk om nog vanuit het gemeenschappelijk belang te denken. We komen in eerste instantie op voor ons eigen recht en positie: als klant, consument, cliënt, medewerker; maar ook als bestuurder, toezichthouder. We hebben oneigenlijke tegenstellingen gecreëerd waardoor mensen en organisaties tegenover elkaar lijken te staan.

De oplossing is volgens mij om weer meer samen op te trekken, letterlijk en figuurlijk. In abstracte zin, door organisaties te zien als gezamenlijke ondernemingen die voorzien in een bepaald maatschappelijk belang, een maatschappelijke waarde. In concrete zin, door samen te gaan zitten en met elkaar te praten. Wat is de bedoeling? Wat verwachten we van elkaar, in het hier en nu en op lange termijn? Hoe kunnen we die verwachtingen goed op papier krijgen, zodat iedereen weet wat er verwacht wordt, en iedereen op z’n eigen niveau de goede verantwoordelijkheid kan pakken?

Dat is waar dit boek over gaat. Ik hoop dat het zijn weg gaat vinden, en ik ben ontzettend dankbaar voor het vertrouwen van alle organisaties waar ik mee en voor gewerkt heb, dat ze een tijdje met me hebben opgetrokken in mijn zoektocht. Die is zoals gezegd nog niet klaar, en ik zie uit naar het vervolg!