De lessen van De Wereld Draait Door

015564cd-1a0d-47e8-90df-3464fbae0408
Datum:

25 november 2022

Categorieën:

Nog een blog over Mattijs van Nieuwkerk? Ja, want er valt denk ik nog iets toe te voegen, aan wat er allemaal al gezegd en geschreven is. Zelf heb ik al eerder geschreven over risico-factoren die grensoverschrijdend gedrag in de hand werken, en toezicht op ontsporend bestuur. De casus-Van Nieuwkerk voldoet aan een flink aantal van de kenmerken die ik in die blogs genoemd heb. Die kenmerken zijn geen rocket science. Het wordt daardoor gelukkig steeds minder geloofwaardig als bestuurders en toezichthouders zeggen dat ze het niet hadden kunnen weten. Het is steeds meer de vraag waarom ze er niet structureel naar vragen. Maar dan moet je wel weten waarnaar je wilt vragen. Daarvoor wil ik in dit blog wat handreikingen doen.

Doelen en middelen

Even nog vooraf: het meest verrassende aan het demasqué van Matthijs van Nieuwkerk was voor mij nog niet eens de bereidheid van sommigen om zijn wangedrag goed te praten op basis van het succes van het programma, maar juist de snelle correcties die daarop volgden. Alom is nu de conclusie, dat hoe goed Van Nieuwkerk ook was als presentator, het kan zijn wangedrag nooit goed praten. 

En anders dan bij The Voice of bij Ajax pakten leidinggevenden van vroeger en nu nu wél hun verantwoordelijkheid. Ze boden excuses aan, stelden een onderzoek in, en de destijds verantwoordelijke Frans Klein legt tijdelijk zijn taken neer. Ik vind het mooi om te zien hoe snel de ontwikkelingen blijkbaar gaan. Het is niet toevallig denk ik, dat twee van de drie betrokken leidinggevenden vrouw zijn.

Wat ik nog zou willen toevoegen is het volgende. De casus-Van Nieuwkerk maakt weer eens glashelder, dat  het behalen van resultaten en het bewaken van de manier waarop dat resultaat behaald wordt, twee onafhankelijke dimensies van goed bestuur zijn. Met andere woorden: doelen en middelen moeten steeds goed uit elkaar worden gehouden. Dat lijkt een open deur, en toch gaat het vaak mis.

Champions League

Ook in deze kwestie hoorde je weer regelmatig het argument, dat dit soort gedrag (middel) onvermijdelijk is, als je Champions League wilt spelen (doel). Dat is dus niet zo. Genoeg voorbeelden van organisaties die in hun branche Champions League halen, zonder misstanden. Hoe kan het dat die koppeling toch zo vaak gelegd wordt?

Dat heeft ermee te maken, dat een heldere definitie van wat bedoeld wordt met resultaat vaak ontbreekt. Dat klinkt gek, maar toch is dat zo. Zoals bij DWDD. Daar draaide het gesprek over het resultaat vooral om de kijkcijfers. Maar kijkcijfers zijn niet meer dan een indicator, ze zijn geen doel op zich.

Wil je doelen en middelen goed gescheiden houden, dan helpt het om het beoogd resultaat zorgvuldig te formuleren in termen van het verschil dat je wilt maken bij een specifiek doelgroep. Dus: wie wilde DWDD bereiken? Een zo breed mogelijk publiek? Of toch een bepaalde specifieke groep? En wat wilde DWDD bereiken? Dat die kijkers vermaakt werden? Of dat zij objectief en betrouwbaar op de hoogte werden gebracht van actuele culturele en maatschappelijke ontwikkelingen? Deze vragen helpen om zicht te krijgen op de resultaten.

Middelen? Afbakenen!

Dan de middelen. Het mooie is, als je eenmaal het beoogd resultaat zorgvuldig gedefinieerd hebt, dat alle andere kwesties dan over middelen en werkwijze gaan. En wat die werkwijze betreft, gaat het vanuit bestuurlijk oogpunt vooral om het afbakenen van wat niet wenselijk is. Bestuur en hogere leidinggevenden gaan zich niet bemoeien met hoe Matthijs van Nieuwkerk precies het beoogd resultaat moet bereiken. Dat is zijn expertise. Maar ze mogen wel wat zeggen over waar de grenzen liggen. Bijvoorbeeld bij intimidatie, schelden en andere vormen van grensoverschrijdend gedrag. Zo zijn er vast ook financiële kaders te stellen. Met een paar goedgekozen uitgangspunten kun je duidelijk afbakenen wat niet wenselijk is, en daarbinnen ongelooflijk veel ruimte voor professionals laten.

Willen we dit soort misstanden voorkomen, wat de diepe wens is, die NPO-bestuurder Frederieke Leeflang bij Nieuwsuur uitsprak, dan zou het om te beginnen helpen, als het onderscheid tussen doelen en kaders voor de middelen scherper gemaakt wordt. En dat bestuur en ook intern toezicht systematisch vragen stellen en zich verantwoorden over de mate waarin die kaders aangehouden worden.

Deel dit artikel